Een toegankelijke samenleving
Een toegankelijke samenleving is een samenleving waarin iedereen – ongeacht zijn of haar – beperking, kan deelnemen. Een ander woord voor toegankelijkheid is inclusie. In
dit artikel vertel ik u meer over de verschillende kanten die hierbij komen kijken.

Kees Hartman, Werkveld Inclusie.

Wat is nu eigenlijk een inclusieve samenleving?
Een inclusieve samenleving is een is een samenleving die voor iedereen toegankelijk is. Wat wordt verstaan onder toegankelijkheid?
Gelijkwaardig meedoen aan de samenleving is een mensenrecht dat is vastgelegd in het
VN-verdrag Handicap. Nederland heeft dit verdrag in 2016 ondertekend.
Dus als ook mensen met een beperking – net als ieder ander – volledig en volwaardig kunnen meedoen aan de samenleving, dan spreken we over een toegankelijke samenleving. Zij moeten – net als ieder ander – gebruik kunnen maken van openbare
gebouwen, de openbare weg, woningen, vervoer, alle vormen van (ook rolstoeltoegankelijke) voorzieningen, informatie, dienstverlening en het internet zonder telkens afhankelijk te zijn van anderen.
De samenleving moet dus voldoen aan algemene toegankelijkheidseisen voor zaken als
websites, winkels, openbare rolstoel toegankelijke toiletten, evenementen en stemmen
bij verkiezingen.
Al bij het ontwerpen en het bouwen moet rekening gehouden worden met
toegankelijkheid; maak het voor iedereen (ontwerpen voor iedereen)! Van groot belang is hierbij dat ervaringsdeskundigen ook werkelijk betrokken worden bij de ontwikkeling en uitvoering van de plannen.
We onderscheiden drie soorten toegankelijkheid:
• Fysieke toegankelijkheid,
• Digitale toegankelijkheid, en
• Sociale toegankelijkheid.
• Fysieke toegankelijkheid
Bij fysieke toegankelijkheid gaat het om gebruik kunnen maken van buitenruimten,
openbare gebouwen, kantoren, woningen, vervoer etc. Een goed toegankelijk gebouw
heeft bijvoorbeeld een ingang die iedereen kan gebruiken.
Als we spreken over fysieke toegankelijkheid dan kijken we ernaar vanuit een inclusieve
gedachte. Als bij een gebouw een aparte rolstoelvriendelijke ingang is gemaakt, dan kun
je zeggen dat het gebouw toegankelijk is. Maar pas als je een ingang zo maakt dat
eenieder er gebruik van kan maken is het optimaal toegankelijk.
Iedereen moet mee kunnen doen aan de samenleving, zonder daarbij letterlijk te stuiten op drempels of belemmeringen.
Fysieke toegankelijkheid heeft als resultaat dat mensen met een beperking zich vrij en
zo zelfstandig mogelijk kunnen verplaatsen, zowel binnen als buiten, zonder daarbij
afhankelijk te zijn van anderen.
Toegankelijkheid heeft te maken met hoe gemakkelijk je ergens toegang toe krijgt.
Denk bijvoorbeeld aan een lift, een hellingbaan voor een rolstoel of de geleide
stoeptegels waar een blind persoon zijn weg mee vindt.
Maar ook winkels met voldoende ruimte tussen de schappen, waar je met een rolstoel in
kunt. En niet te vergeten voldoende openbare, rolstoeltoegankelijke toiletten en
opengestelde toiletten bij restaurants, winkels. Maar ook toiletten die 24 uur per dag
toegankelijk zijn.
Mede door de toenemende vergrijzing krijgen steeds meer mensen hier mee te maken
• Sociale toegankelijkheid
Waar toegankelijkheid gaat om toegang krijgen, gaat inclusie een stapje verder met
sociale toegankelijkheid. Het gaat om sociaal meedoen, erbij horen, gewaardeerd worden
en niet worden buitengesloten.
Wij zeggen altijd: toegankelijkheid zorgt ervoor dat je op het feestje kunt komen en
inclusie zorgt ervoor dat je ook echt mee kunt dansen. De persoon zelf moet mee willen
doen, maar de omgeving ook.
Sociale toegankelijkheid betekent dat er op een gewone manier met je wordt omgegaan.
Het heeft alles te maken met respect en bejegening. Bijvoorbeeld dat je gastvrij
ontvangen wordt, dit betekent dat je ontvangen wordt met open houding, dat activiteiten
worden afgestemd op verschillende groepen mensen. Het betekent ook dat mensen je
uitnodigen bij activiteiten en dat er rekening gehouden wordt met wat je wilt en kunt.
• Digitale toegankelijkheid
Digitale toegankelijkheid betekent dat iedereen, óók mensen met een beperking, volledig
gebruik kunnen maken van websites en apps. Iedereen moet informatie die op websites
of in apps te vinden is, kunnen lezen of beluisteren.
Iedereen moet gebruik kunnen maken van diensten die via het internet aangeboden
worden. Online een paspoort aanvragen, je rijbewijs verlengen, je belastingaangifte
indienen, iets kopen in een webwinkel, online vergaderen, online televisiekijken, samen
beeldbellen, online een bibliotheekboek reserveren of een maaltijd bestellen: digitale
toegankelijkheid betekent dat iedereen online volledig mee kan doen.
Voor iedere websitebezoeker of app-gebruiker is het belangrijk dat websites en apps
volledig toegankelijk zijn, want een toegankelijke website of app verhoogt voor iederéén
het gebruiksgemak.
Maar digitale toegankelijkheid is echt noodzákelijk voor mensen met een visuele
beperking, auditieve beperking, verstandelijke beperking, beperkte handfunctie, autisme
en beperkte leesvaardigheid.
Dit is wat zij nodig hebben om goed gebruik te kunnen maken van een website of app,
verschilt per beperking:
• Blinden, slechtzienden en kleurenblinden: ondersteuning voor voorleessoftware,
met toetsenbord kunnen navigeren (i.p.v. met de muis), tekst kunnen vergroten,
goed kleurcontrast, alternatieve teksten voor afbeeldingen, lineaire en logische
vormgeving.
• Doven en slechthorenden: ondertiteling of transcriptie bij video, lineaire en
logische vormgeving, eenvoudig Nederlands.
• Mensen met een beperkte handfunctie: met toetsenbord kunnen navigeren of
spraaknavigatie, ruimte om invoervelden heen, grote, aanklikbare acties.
• Mensen met een cognitieve beperking: rustige vormgeving, duidelijke en logische
navigatie, eenvoudig Nederlands. Dit geldt ook voor mensen met
laaggeletterdheid
• Mensen met autisme of dyslexie: rustige vormgeving, eenvoudige en korte
zinnen.
Wil je meer weten?
• Stichting Accessibility – Toegankelijkheid, wat is het?
• Ieder(in) – Een toegankelijke samenleving
• Toolkit ‘Maak je gemeentewebsite toegankelijk’
• ECIO – Fysieke toegankelijkheid
• https://vng.nl/nieuws/sociale-toegankelijkheid-ga-in-gesprek